Kiedy dziecko zaczyna chodzić, ma nieukształtowane łuki stopy. Właśnie dlatego stopa malucha dotyka podłoża całą swoją powierzchnią – to tzw. płaskostopie fizjologiczne, które mija wraz z wiekiem. Zdarza się jednak, że zniekształcenie stopy pozostaje, powodując problemy z utrzymaniem właściwej postawy ciała. Sprawdź, jak rozpoznać płaskostopie u dzieci i jak kształtować mięśnie stóp, żeby były odpowiednio mocne i stanowiły podporę dla całego ciała.
Z tego artykułu dowiesz się:
Płaskostopie (łac. pes planus), to stan, charakteryzujący się spłaszczeniem łuku podłużnego lub poprzecznego stopy. U niemowląt i małych dzieci ma ona fizjologicznie płaską budowę za sprawą grubej podściółki tłuszczowej, tworzącej pewnego rodzaju poduszeczkę amortyzującą. Maluchy nie mają dobrze wykształconych mięśni oraz więzadeł stopy – dopiero w miarę upływu czasu i doskonalenia umiejętności chodzenia, nabierają one prawidłowego kształtu. Stopa dziecka zyskuje wówczas naturalny łuk, który pomaga w absorpcji wstrząsów i umożliwia jej właściwe funkcjonowanie. U dzieci z płaskostopiem jest on obniżony lub wręcz nieobecny, co powoduje osłabienie siły mięśniowej stopy i może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.
Stopa, której budowa anatomiczna nie jest zaburzona, styka się z podłożem na trzech punktach: guzie kości piętowej oraz głowach 1. i 5. kości śródstopia. Pomiędzy tymi punktami przebiegają dwa łuki – podłużny i poprzeczny. W zależności od tego, który z nich jest obniżony, mówi się o płaskostopiu podłużnym lub poprzecznym.
Płaskostopie podłużne to najbardziej powszechny typ platfusa, związany z obniżeniem łuku przyśrodkowego stopy dziecka. W tym przypadku zaobserwować można chodzenie na wewnętrznych krawędziach stóp oraz brak wyprofilowania. Potwierdzi to domowy test, który dla maluchów i starszych dzieci może być świetną zabawą. Wystarczy pomalować podeszwy stóp farbami plakatowymi i odcisnąć ich ślady na kartkach papieru (dziecko musi swobodnie stanąć na podłożu). Jeśli nie będzie charakterystycznego wcięcia pośrodku stopy, warto zgłosić się do lekarza ortopedy, który oceni budowę stóp i zaleci odpowiednie ćwiczenia. Nie należy bagatelizować płaskostopia, ponieważ może powodować ból i problemy z chodzeniem u dzieci.
Płaskostopie poprzeczne występuje częściej u dorosłych i bywa wynikiem rozejścia kości śródstopia. Jedną z najczęstszych przyczyn płaskostopia poprzecznego jest częste noszenie butów na wysokich obcasach, co powoduje nieprawidłowy rozkład obciążenia. Stopa dotknięta wadą tego rodzaju jest dość szeroka, szczególnie w przedniej części i bardziej narażona na powstawanie bolesnych odcisków i modzeli.
Płaskostopie u dzieci może być wadą wrodzoną (co jednak zdarza się niezwykle rzadko) lub nabytą. W tym drugim przypadku, związana jest z najczęściej z niekorzystnymi czynnikami, które wpływają na mięśnie utrzymujące łuk stopy i osłabiają je. Do głównych przyczyn nabytego płaskostopia u dzieci zalicza się:
Ważną profilaktyką wad układu ruchu jest brak ingerencji w naturalny rozwój malucha. Dziecko stanie na nogi i zacznie chodzić wtedy, kiedy jego mięśnie i kości będą gotowe – nie powinno się tego przyspieszać przez stawianie niemowlęcia w chodziku, czy prowadzanie go za rączki. Takie postępowanie znacznie zwiększa ryzyko rozwoju płaskostopia.
Na szczęście płaskostopie u dzieci można wyleczyć. Pierwszym krokiem jest oczywiście wizyta u lekarza ortopedy, który określi rodzaj płaskostopia i podpowie, jak z nim walczyć. Najczęściej leczenie odbywa się na kilka sposobów – obejmuje noszenie odpowiedniego obuwia lub specjalnych wkładek ortopedycznych, ćwiczenia, a czasem także zabiegi rehabilitacyjne pod okiem fizjoterapeuty.
Im wcześniej rodzice lub opiekunowie prawni podejmą działania profilaktyczne, tym szybciej uda się skorygować nieprawidłowe położenie łuków stóp, a tym samym, zapobiec utrwaleniu niewłaściwego sposobu chodzenia i rozwojowi wad postawy.
Płaskostopia u dziecka nie należy lekceważyć, licząc na to, że maluch z niego „wyrośnie”. Jeśli po ukończeniu 4. roku życia, stopy dziecka nadal są płasko-koślawe, należy zgłosić się do ortopedy. W przeciwnym wypadku, wada będzie się pogłębiać, z czym wiążą się określone skutki.
Nieleczone płaskostopie wpływa na cały układ kostny i mięśniowy dziecka, a nieprawidłowe ustawienie stopy w czasie chodzenia prowadzi do kolejnych deformacji. Płaskostopie powoduje również stany przeciążeniowe oraz zapalne stawów i więzadeł. Co ciekawe, dolegliwości bólowe, związane z wadą, nie zawsze dotyczą wyłącznie stóp, ale także łydek, kolan i kręgosłupa.
Sposób leczenia płaskostopia zawsze zależy od stopnia zaawansowania wady i objawów, odczuwanych przez dziecko. Celem rehabilitacji jest wzmocnienie mięśni stóp i wyprofilowanie łuków, co zapewni prawidłowy kontakt podeszwy z podłożem. Jakie metody korekcji płaskostopia stosuje się najczęściej?
Wkładki ortopedyczne podpierające sklepienie stopy – noszenie wkładek wymusza prawidłowe ułożenie stóp, co praktycznie od razu przekłada się na zniwelowanie dolegliwości bólowych (jeśli dziecko je odczuwa) w czasie chodzenia. Powinny być odpowiednio dopasowane do kształtu stopy, dlatego najlepiej wykonać je na zamówienie.
Noszenie odpowiedniego obuwia – jeśli lekarz zalecił dziecku noszenie wkładek, należy wybrać buty, do których będą one pasowały. Powinny mieć elastyczną podeszwę, żeby amortyzować wstrząsy i dość sztywny zapiętek, aby utrzymać stopę w odpowiedniej pozycji. Muszą być także odpowiednio szerokie – palce stopy nie mogą na siebie zachodzić.
Ćwiczenia na płaskostopie – to bardzo ważny element korygowania koślawości. Celem takiej aktywności jest pobudzenie oraz wzmocnienie mięśni stóp. Najpopularniejsze i najskuteczniejsze ćwiczenia to:
Oprócz leczenia, warto pamiętać także o ograniczeniach, jakie pomagają zapobiegać pogłębianiu płaskostopia. Dzieci, u których lekarz stwierdził stopy płasko-koślawe nie powinny:
Jednocześnie należy zachęcać dziecko do aktywności fizycznej i dbać o jego odpowiednią wagę. Prawidłowa masa ciała to mniejsze ryzyko nie tylko rozwoju płaskostopia, ale także innych chorób, związanych z nadwagą oraz otyłością.
Jeśli zauważysz, że dziecko nieprawidłowo stawia stopy lub skarży się na ból (zwłaszcza po dłuższym staniu, czy chodzeniu), nie kupuj wkładek na własną rękę, a skonsultuj się z ortopedą dziecięcym. Specjalista oceni budowę stóp i poinstruuje Cię, jak pracować z dzieckiem, by skorygować ewentualne wady.
